Энэ жил Нийгмийн даатгалын байгууллага үүсэж хөгжсөний 80 жилийн ой тохиож байна. Ойн баярыг тохиолдуулан Архангай аймгийн нийгмийн даатгалын хэлтсийн ахмад ажилтан С.Жавхлан эгчтэй ярилцлаа. Бидний ярилцлага түүний нийгмийн даатгалын салбарт ажиллаж эхэлсэн үеээс эхлэв.

Анх ажлын гараагаа хаанаас эхэлсэн, мөн нийгмийн даатгалын салбарт ажиллаж эхэлсэн үеээ дурсвал?

Би Өгийнуур сумын уугуул иргэн. Өгийнуурт найман жилээ төгссөн. Харин Хотонт суманд арван жилээ төгссөн. 1981-1983 онд Улаанбаатар хотын Худалдааны техникум, 1986-1989 онд МУИС-ийг Нягтлан бодогч, Эдийн засагч мэргэжлээр суралцан төгссөн. 1983 онд Их сургуулиа төгсөөд Хотонт сумын Худалдаа бэлтгэлийн ангид туслах нягтлан хийж байсан. Харин 1989 онд Чулуут сумын Худалдаа бэлтгэлийн ангид ерөнхий нягтлангаар очиж жил гаруйн хугацаанд ажилласан юм. Түүний дараа 1990 онд өмч хувьчлагдаж, зах зээлийн давалгаа болсон шүү дээ. Тэр үед Өгийнуур сумандаа буцаж очоод ажиллаж эхэлсэн.  Ингээд 2001 онд сумаасаа аймгийн төвд шилжин ирж, Нийгмийн даатгалын хэлтэст ороод 2019 он хүртэл ажиллаж гавъяаны амралтадаа гарсан даа.  Энэ хугацаанд шимтгэл, хяналт шалгалт, тэтгэврийн байцаагч хийж байлаа.

Хамгийн анх нийгмийн даатгалын хэлтэст орсон эхний өдөр ямар сэтгэгдэлтэй байсан бэ?

Нийгмийн даатгалын хэлтэст анх ороход их өндөр шаардлагатай алба гэж бодож хичээж байсан. Тэр үед компьютерийн программ нэвтэрч байсан. Мөн бүтэц бүрэлдэхүүн нь одоо үетэй харицуулбал хамаагүй цөөхөн байсан үе юм.

Хөдөө сумаас ирж байгаа надад их л зүйл сургасан гэж боддог. Хэлтэс, тасгийн дарга нар маш их зүйлд чиглүүлж зааж сургасан. Хэлтсийн дарга Х.Лхагва, Тасгийн дарга Д.Оюунтуяа гээд л манай салбарт олон сайхан чадварлаг, туршлагатай хүмүүс бий.

Даатгалын салбар бусад ажил мэргэжил, салбараас юугаараа онцлог гэж боддог вэ?

Хүн төрөхөөс эхлээд насан эцэслэх хүртэл нь эрсдлийг нь хуваалцаж байдаг хүнлэг байгууллага юм шүү дээ. Хүний амьдралын бүхий л зүйлд оролцдог.

Таны ажиллаж байсан үе одоогийн үе хоёр юугаараа өөр вэ? Одоо үе бол цахим шилжилтийн үе шүү дээ. Үүнийг та юу гэж боддог вэ?

2001 онд хэлтэст ажиллаж эхлэхэд дөнгөж компьютерийн программд шилжиж байсан. Бүхий л зүйлсээ гараараа шивж оруулдаг байлаа. Тэтгэврийн шинэчлэл болно. Тэтгэвэр авагчдынхаа хувийн хэргийг нэгд нэгэнгүй л бүртгэж шивдэг байсан. Шимтгэлийн тайлангаа ихэвчлэн гараараа бичиж ирээд, программдаа шивж оруулдаг байлаа. Дараа нь тайлангаа флашаар авдаг болсон. Тэгэхэд ачаа нь бага ч болов хөнгөрч байгаа юм. Тэгээд 2001 оноос хойш хэд хэдэн удаа программ шинэчлэгдсэн. Одоо бүхий л зүйлс цахимжиж байна даа. Даатгалын салбар бол маш хариуцлагатай салбар бичиг цаас ихтэй. Тэр болгон нь үнэн зөв байхаас эхлээд алхам тутамд хариуцлага дагаж явдаг шүү дээ. Цахим шилжилт хийж байгаа нь байцаагч нарт хэрэгтэй бас дэмтэй.

Хөнгөн хэцүү ажил гэж байхгүй дээ. Даатгалын салбар гярхай, мэргэшсэн байхыг шаарддаг. Жишээ нь тэтгэвэр тогтоолгоход заримдаа асуудал гардаг лда. Техник технологи хөгжингүй болчихсон болохоор хүмүүс бичгээ сканердаад ч вмуу аваад ирдэг. Түүний үнэн худлыг ялгахын тулд сайн нягталж шалгахаас эхлээд гярхай байх хэрэгтэй. Яагаад гэвэл олон хүний хөдөлмөрлөсөн эрхийг үнэн зөвөөр тогтоохын төлөө ажиллаж байгаа шүү дээ.

Та даатгалд ажиллаж байх үедээ ямар хандлагыг баримталж ажилладаг байсан бэ?

Хүн ямар ч ажлыг хийсэн чин сэтгэлээсээ хийх ёстой гэж би боддог. Ялангуяа бид бол үйлчлүүлэгчээ гэсэн сэтгэлээр хандах ёстой. Жишээ нь тэтгэврийн материал авлаа гэж бодоход ямар нэгэн асуудал, ахиад шаардагдах зүйл гарвал тухайн хүнд учир шалтгааныг нь хэлж хүнтэй сэтгэлээсээ харицах хэрэгтэй. Тэгж байж ажил хурдан бүтдэг. Нэг хүнийг дахин дахин явуулах шаардлаггүй шүү дээ. Би ажиллаж байх үедээ үйлчлүүлэгчийн материалыг дор нь гаргадаг байсан. Тэгэхийн тулд хичээдэг байсан. Ингэсний дүнд тэтгэвэр тогтоох хугацаа илүү ойр болсон гэж боддог.

Ажлаа хийж дуусаж байж л санаа амардаг байлаа. Би ажил ч бай, амьдрал ч бай надаас хамааралтай, намайг хүн хүлээгээд байвал заавал л тухайн шатгааныг шийдэж санаа амардаг байлаа. Үгүй бол урдаа хүн зогсоочхоод өөр зүйлд сатаарч чаддаггүй. Нэг хүний ажил нь бүтээд санаа амарсан царай гаргахад их баярладаг. Ачаа хөнгөрөөд л. Нэг хүний асуудал шийдэгдэхэд ард нь ахиад өөр өчнөөн хүн хүлээж байгаа шүү дээ.

Байцаагч нар бол тайлангаа хугацаанд нь өгөхийн тулд тун завгүй, улайрч ажилладаг. Санхүүгийн ажил их хэцүү. Нэг төгрөгний зөрүү гаргахгүйн тулд маш сайн анхаарч байж тайлангаа дуусгадаг.

Танд гавъяаныхаа амралтад гарахад ямар сэтгэгдэл төрж байсан бэ?

Тэртээ тэргүй гарах хугацаа нь болчихсон шүү дээ. Миний хойно өчнөөн чадварлаг залуус бий гэж бодсон. Тэтгэврийн нас бол амьдралын шинэ эхлэл. Тэтгэвэрт гарлаа гээд би хөгширлөө, бүхнээс хоцорлоо гэж бодоогүй. Хүнулам ухаажсан, бүхнийг эргэцүүлсэн нас шүү дээ. Энэ нас бол бүхнийг эхлэх нас гэж боддог доо.

Нийгмийн даатгалын салбар үүсэж хөгжсөний 80 жилийн ойг тохиолдуулан салбар нэгтэнүүддээ мэндчилгээ дэвшүүлбэл?

Салбартаа хамт ажиллаж байсан үе үеийн алба хаагч нарт мөн одоогийн ажиллаж байгаа дунд болон залуу үедээ амжилт хүсье. Залуу нас бол хичээх нас. Мэддэг чаддаг алба хаагч нараасаа сайн асуух хэрэгтэй. Мөн магтаал шүүмжлэл хоёрыг дааж сурах хэрэгтэй шүү. Та бүхэн чадварлаг хамт олон шүү гэж хэлэх байна.